Đầu cơ là gì? Bạn là nhà đầu cơ hay đầu tư?

Mục đích của một người bất kỳ khi tham gia vào một thị trường nào đó là để tìm kiếm lợi nhuận và đây dường như cũng là một đích đến duy nhất. Vậy thì tại sao lại có sự phân biệt giữa đầu cơ và đầu tư? Nhưng thường thì chúng ta sẽ quen thuộc với cụm từ đầu tư hơn và sử dụng cụm từ này nhiều hơn như đầu tư forex, đầu tư vàng, đầu tư chứng khoán, đầu tư bất động sản… vấn đề ở chỗ là nhiều lúc chúng ta sử dụng sai nhưng không biết, đơn giản vì không nắm được bản chất của đầu cơ và đầu tư nên sử dụng cụm từ đầu tư như một cách nói chung cho cả 2 hình thức. Việc xác định đâu là đầu cơ và đâu là đầu tư có vai trò rất quan trọng, nó thể hiện được nhu cầu, khẩu vị của một người tham gia vào một thị trường cụ thể, từ đó quyết định hành động của họ trên thị trường đó.

Bài viết này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu Đầu cơ là gì? và phân biệt rõ sự khác nhau giữa đầu cơ và đầu tư.

Đầu cơ là gì?

Đầu cơ là việc mua hay bán các tài sản tài chính, bao gồm chứng khoán, bất động sản, trái phiếu, hàng hóa, tiền tệ… nhằm thu lợi từ sự biến động giá của những tài sản đó. Những nhà đầu cơ chỉ quan tâm đến sự biến động của giá mà không cần phải quan tâm đến giá trị thực của nó. Nhà kinh tế học nổi tiếng Keynes đã ví đầu cơ giống như là “ Hiểu tương lai của thị trường rõ hơn cả bản thân của thị trường”.

Chính vì giá cả trên thị trường biến động liên tục nên những nhà đầu cơ mới có cơ hội kiếm lời nhưng cũng vì tính chất biến động này mà hoạt động đầu cơ đi kèm với rủi ro rất lớn.

Hoạt động đầu cơ trên các thị trường

Một trong những động thái cơ bản của nhà đầu cơ trên thị trường là mua vào với khối lượng rất lớn, tạo ra sự khan hiếm để đẩy giá lên cao rồi sau đó bán ra để thu lợi. Hoạt động đầu cơ diễn ra trên rất nhiều thị trường: thị trường chứng khoán, bất động sản, thị trường ngoại hối và cả thị trường tiền điện tử.

• Trên thị trường bất động sản, một người được cho là đầu cơ khi người đó mua vào rất nhiều mảnh đất khi giá trên thị trường còn thấp, việc mua nhiều đất như thế làm cho giá đất tăng lên nhanh chóng. Khi thị trường đất trở nên sôi nổi, giá đất lên cao ngất ngưỡng, người này nhanh chóng bán ra để kiếm lời, đó chính là đầu cơ. Trong khi với một nhà đầu tư, họ sẽ nhận ra giá trị của mảnh đất, từ đó mua vào để xây dựng cơ sở sản xuất, thu lợi từ giá trị của hoạt động kinh doanh và giá trị của miếng đất mang lại trong tương lai.
• Trên thị trường chứng khoán, một trong những chiến thuật đầu cơ thường gặp chính là mua trước bán sau. Chiến thuật này đòi hỏi bạn phải đang nắm giữ cổ phiếu và tiền mặt trong tài khoản. Nếu bạn cho rằng giá của cổ phiếu mà bạn đang nắm giữ sẽ tăng lên vào ngày mai, thay vì đợi đến phiên giao dịch ngày mai khi giá tăng lên bạn sẽ bán số cổ phiếu đang có như những nhà đầu tư thông thường, thì ngày hôm nay, bạn sử dụng tiền mặt trong tài khoản để mua một lượng cổ phiếu tương tự, sau đó bán ra ngày vào phiên giao dịch ngày mai. Với chiến thuật này, bạn vừa có thể nắm giữ cổ phiếu để nhận những giá trị mà cổ phiếu này mang lại khi nó tăng giá trên thị trường (như cổ tức) lại vừa có thêm lợi nhuận từ chênh lệch giữa giá mua và bán.
• Đối với thị trường ngoại hối (forex), hoạt động đầu cơ diễn ra nhiều và mạnh mẽ nhất, đặc biệt là với sự hỗ trợ của các hợp đồng chênh lệch CFDs, hoạt động mua bán để kiếm lời dựa vào sự biến động giá có thể xảy ra trên bất kỳ sản phẩm nào mặc dù không cần phải nắm giữ chúng trong tay. Chỉ cần dự đoán đúng sự biến động của giá cả thì có thể kiếm lời, mà thị trường forex là một thị trường có sự biến động rất lớn, đặc biệt trong ngắn hạn. Một sàn forex có thể có đến vài triệu giao dịch mua bán mỗi ngày, chính vì thế mà hoạt động đầu cơ trên thị trường này được cho là sôi nổi nhất.
• Thị trường tiền điện tử (crypto): ra đời sau thị trường forex nhưng hiện nay, hoạt động trên các sàn giao dịch crypto này cũng sôi nổi không kém. Hơn 90% các giao dịch là để kiếm lời trên biến động giá, chỉ 10% còn lại là các giao dịch trao đổi coin thông thường hoặc mua, bán coin vì nhận ra được những giá trị mà chúng mang lại trong tương lai.

Phân biệt đầu cơ và đầu tư

Ranh giới giữa đầu cơ và đầu tư trên thị trường thật sự rất mong manh. Nếu không nắm rõ bản chất của từng hình thức thì sẽ không thể nào phân biệt được. Tuy nhiên, các bạn có thể nhận dạng được 2 hình thức này thông qua một số đặc điểm sau:

• Nhà đầu cơ chỉ quan tâm đến sự biến động trong giá cả của tài sản, còn nhà đầu tư thì quan tâm đến giá trị thực của tài sản.
• Đối với nhà đầu cơ thì họ kỳ vọng sự biến động của giá cả dựa vào các yếu tố cung cầu, những thông tin kinh tế, chính trị, hay các yếu tố tâm lý trên thị trường. Đối với nhà đầu tư, họ kỳ vọng lợi nhuận đem lại từ tài sản chủ yếu đến từ năng suất, hiệu quả kinh doanh và sự phát triển của chính tài sản đó trên thị trường.
• Đầu cơ thường hay sử dụng vốn ít để thu lợi nhiều trong thời gian ngắn nhờ sử dụng đòn bẩy (đặc biệt trong thị trường forex) hoặc đi vay, ngược lại, đầu tư sử dụng vốn tự có và tìm kiếm lợi nhuận trong dài hạn.
• Do đặc tính muốn có lời nhiều trong thời gian ngắn nên thời gian nắm giữ tài sản của nhà đầu cơ thường ngắn, nhiều nhất là một năm, thường là vài tháng, vài ngày hoặc thậm chí vài phút. Nhà đầu tư thì mong muốn lợi nhuận ổn định, bền vững nên thời gian nắm giữ tài sản rất lâu.
• Lợi nhuận có được từ hoạt động đầu cơ thường đi kèm với rủi ro lớn, bất ổn và khó dự đoán, trong khi hoạt động đầu tư mang lại lợi nhuận một cách ổn định và dễ nhận biết hơn.
• Nhà đầu cơ thường là những người ưa thích sự mạo hiểm, còn nhà đầu tư thì thường hay bảo thủ, thận trọng.

Đôi lúc giữa đầu cơ và đầu tư cũng được ví như cuộc đua giữa thỏ và rùa. Thỏ nhanh nhưng không chắc chắn, ngược lại rùa chậm nhưng chắc.

Tác động của đầu cơ đến thị trường

Hoạt động đầu cơ thường sẽ làm cho giá cả của tài sản bị đẩy lên mức cực đoan, trong khi hoạt động đầu tư lại giúp các tài sản phản ánh đúng giá trị của nó. Một số hoạt động đầu cơ tác động xấu đến nền kinh tế và xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản.

Cùng xét lại một vài vụ việc liên quan đến đầu cơ trong lịch sử. Nổi tiếng nhất là vụ việc Hunt Brothers, họ đã thao túng thị trường bạc Thế giới vào năm 1980 bằng việc dự trữ hơn 90 triệu ounce bạc với mức giá mua vào rất thấp, với lượng bạc này, Hunt Brothers cũng đủ sức làm cho giá bạc Thế giới biến động theo ý mình. Có khoảng thời gian lúc đó giá bạc tăng lên gấp 10 lần chỉ trong vòng vài tháng. Một vụ nữa cũng rất nổi tiếng đó là sự phá sản của ngân hàng Barings Bank tại Anh vào năm 1995. Ngân hàng này đã bị phá sản bởi chính nhân viên của họ – Nick Leeson bằng những hoạt động đầu cơ phi pháp. Những hoạt động đầu cơ này ban đầu đem lại khoản lợi nhuận khổng lồ cho Barings Bank, kể từ đó Nick Leeson càng được xem trọng. Cũng bởi sự tin tưởng và không đề phòng Leeson mà ngân hàng này đã phá sản bởi sự thua lỗ liên tục trong các hoạt động đầu cơ của ông. Vụ việc này nổi tiếng đến mức chính Leeson đã viết ra cuốn sách kể lại quá trình ông làm cho ngân hàng Barings sụp đổ và câu chuyện của ông đã được chuyển thể thành phim.

Bên cạnh những mặt tiêu cực thì hoạt động đầu cơ cũng mang lại những mặt tích cực trên thị trường. Do đặc tính giao dịch nhiều trong ngắn hạn nên hoạt động đầu cơ tạo ra nguồn vốn lớn trên thị trường, từ đó tăng tính thanh khoản tạo điều kiện các cho giao dịch khác được thực hiện thành công và nhanh chóng, đồng thời giúp cho những nhà đầu tư khác sử dụng các nghiệp vụ phòng vệ hay nghiệp vụ arbitrage (kinh doanh chênh lệch giá) để phòng ngừa rủi ro.

Hãy xác định nhu cầu và mục đích của mình khi tham gia vào thị trường để biết được các bạn đang là nhà đầu tư hay nhà đầu cơ. Các hoạt động đầu cơ như đã nói luôn tìm ẩn những rủi ro rất lớn. Chính vì thế những hoạt động đầu tư có lẽ sẽ tốt hơn cho những ai đang tìm kiếm những giá trị ổn định và bền vững.